Türk vergi mevzuatında, engelli bireylerin toplumsal yaşama katılımlarını desteklemek amacıyla çeşitli vergisel avantajlar sunulmaktadır. Bu avantajların başında, belirli şartlar altında taşıt alımlarında uygulanan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) istisnası gelir. Ancak bu istisnanın bazı hükümleri, Anayasa Mahkemesi tarafından yapılan inceleme sonucunda iptal edilmiştir.
ÖTV İstisnası: Şartları ve Kapsamı Nelerdi?
ÖTV istisnası, engelli bireylerin taşıt edinmelerini kolaylaştırmayı hedefler. Daha önceki düzenlemelere göre bu istisnadan yararlanma şartları ve kapsamı şu şekildeydi:
- Taşıt Türü ve Değeri: İstisna, 87.03 G.T.İ.P. (Genel Tarife İstatistik Pozisyonu) numaralı motorlu taşıtlar ile 87.04 G.T.İ.P. numaralı, motor silindir hacmi 2.800 cm³’ü aşmayan ve ÖTV dahil bedeli 200.000 TL’yi (bu bedel her yıl değişmektedir) aşmayan taşıt alımları için geçerliydi.
- Engellilik Oranı: İstisnadan faydalanmak için bireyin en az %90 veya daha fazla engellilik oranına sahip olması ve bu durumun sağlık kurulu raporuyla belgelenmesi şarttı.
- Özel Tertibat: İstisna, aracın bizzat engelliliğe uygun hareket ettirici özel tertibat yaptırılması şartıyla tanınıyordu. Bu, taşıtın engellinin kullanımı için fiziksel olarak uyarlanmış olması anlamına geliyordu.
- Kişisel Kullanım: Aracın, engelli kişi tarafından bizzat kullanılması amaçlanıyordu.
İstisnanın Amacı ve Devletin Sosyal Sorumluluğu
Bu vergi istisnasının temel amacı, sosyal devlet ilkesi gereği engellilerin yaşam koşullarını iyileştirmek, topluma katılımlarını desteklemek ve sosyal hayata adaptasyonlarını sağlamaktır. Anayasa’nın 61. maddesi, devlete engellilerin korunması ve toplumsal hayata intibaklarını sağlayıcı tedbirler alma konusunda pozitif yükümlülükler yükler. ÖTV istisnası da bu kapsamda değerlendirilmekteydi.
Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı ve Gerekçeleri
Antalya 2. Vergi Mahkemesi’nin başvurusu üzerine, Anayasa Mahkemesi, Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinin (c) alt bendini inceledi. Mahkeme, bu düzenlemeyi Anayasa’nın 2. (hukuk devleti), 10. (eşitlik) ve 61. (engellilerin korunması) maddelerine aykırı bularak iptal etti.
Anayasa’ya aykırılık gerekçeleri başlıca şunlardı:
- Eşitlik İlkesi İhlali (Anayasa m. 10): En az %90 engellilik oranına sahip bireylerin istisnadan yararlanması, %90’ın altında engellilik oranına sahip ancak araç kullanma zorunluluğu olan veya ehliyet alamayan engellilerin bu istisnadan faydalanamamasına yol açıyordu. Bu durum, benzer durumda olan engelli bireyler arasında eşitsizlik yaratıyordu. Özellikle sürücü belgesi alamayacak veya herhangi bir taşıtı kullanamayacak durumda olan engellilerin istisnadan yararlanamaması önemli bir sorun teşkil ediyordu.
- Hukuk Devleti ve Sosyal Devlet İlkesi İhlali (Anayasa m. 2, 61): Mevcut düzenleme, bazı engelli gruplarının mağduriyetine neden olmakta ve engellilerin toplumsal hayata tam ve eşit katılımını sağlama amacına tam olarak hizmet etmemekteydi. Devletin engellilere yönelik pozitif yükümlülüklerini yeterince yerine getirmediği, hukuki belirlilik ve öngörülebilirlik ilkelerine aykırılık teşkil ettiği belirtildi.
Anayasa Mahkemesi’nin Kararı:
Anayasa Mahkemesi, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinin (c) alt bendinin “… bizzat kullanma amacıyla engelliliğine uygun şekilde hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul ve engelliler tarafından,” bölümünün Anayasa’nın 2., 10. ve 61. maddelerine aykırı olduğuna ve İPTALİNE karar verdi.
Bu iptal hükmü, yasama organına gerekli düzenlemeleri yapması için süre tanınarak, kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girecektir. Bu karar, 22 Nisan 2025 tarihinde oybirliğiyle alındı.
Bu kararla birlikte, engelli bireylerin ÖTV istisnasından yararlanma şartlarında önemli değişiklikler olması beklenmektedir. Yasama organının, Anayasa Mahkemesi’nin gerekçelerini dikkate alarak daha kapsayıcı ve eşitlikçi bir düzenleme yapması gerekecektir.
